– నాగరాజు చంద్రగిరి, ఆంధ్రప్రభ
2022 చివరి దశలో ఉన్నత న్యాయస్థానాలకు న్యాయమూర్తుల నియామకంలో జాప్యంపై కేంద్రం, న్యాయవ్యవస్థ మధ్య అనేక ఘర్షణలు నెలకొన్నాయి. కొనసాగుతున్న వైరం మధ్య, సుప్రీంకోర్టు కొలీజియం ఐదుగురు హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల పేర్లను పదోన్నతి కోసం సిఫార్సు చేసింది. అయితే.. దీనిపై కేంద్రం ఎటూ తెల్చకుండా మిన్నకుండి పోవడంతో క్లియరెన్స్ అట్లనే పెండింగ్లో ఉంది. ఇక.. 2016లో రూ. 1,000, రూ. 500 నోట్లను రద్దు చేస్తూ కేంద్రం తీసుకున్న నిర్ణయాన్ని సవాలు చేస్తూ దాఖలైన అనేక పిటిషన్లపై సుప్రీంకోర్టు 2023లో తీర్పును వెలువరించనుంది. ఈ క్రమంలో అనేక వివాదాస్పద అంశాలను కూడా సుప్రీంకోర్టు పరిశీలనలోకి తీసుకుంటోంది. ముఖ్యంగా.. సేవల నియంత్రణపై ఢిల్లీ ప్రభుత్వం-కేంద్రం మధ్య వాగ్వాదం, శివసేనకు చెందిన ఏక్‌నాథ్ షిండే, ఉద్ధవ్ థాకరే వర్గాల మధ్య చట్టపరమైన పోరాటం.. 1991 నాటి ప్రార్థనా స్థలాల (ప్రత్యేక నిబంధనలు) చట్టంలోని కొన్ని నిబంధనల చెల్లుబాటును సవాలు చేసే పిటిషన్లు.. పౌరసత్వ (సవరణ) చట్టం (CAA)కు వ్యతిరేకంగా 200 కంటే ఎక్కువ పిటిషన్లు మొదలైన అంశాలను సుప్రీంకోర్టు విచారణకు స్వీకరించింది.
ఇక.. 2022లో సుప్రీంకోర్టు ముగ్గురు భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తులను (సీజేఐ) చూసింది. CJI N V రమణ పదవీకాలం – ఏప్రిల్ 2021లో 48వ CJIగా బాధ్యతలు స్వీకరించగా.. 2022 ఆగస్టులో ఆయన పదవీ విరమణ చేశారు. జస్టిస్ ఎన్వీ రమణ హయాంలో ఉన్నత న్యాయవ్యవస్థకు అనేక నియామకాలు జరిగినందున కేంద్రం, న్యాయవ్యవస్థ మధ్య సత్సంబంధాలే కనిపించాయి. ఇక.. CJI UU లలిత్ స్వల్ప పదవీకాలమే ఉన్నారు. ఆయన ఉన్న సమయంలో ప్రధాన భాగం కూడా కొలీజియం వ్యవస్థ లేదా న్యాయమూర్తుల నియామకంలో జాప్యం అనే అంశంపై ఎట్లాంటి కంప్లెయింట్స్ రాలేదు. అయితే, సీజేఐ లలిత్ పదవీకాలం ముగియగానే ప్రస్తుత సీజేఐ డీవై చంద్రచూడ్ పదవీకాలం ప్రారంభానికి ముందు, న్యాయశాఖ మంత్రి కిరణ్ రిజిజు సుప్రీంకోర్టు కొలీజియం వ్యవస్థపై విమర్శలు గుప్పించడం మొదలెట్టారు.
రిజిజు ఓ మీడియా ఈవెంట్‌లో మాట్లాడుతూ.. న్యాయమూర్తులు తమకు తెలిసిన వారి నియామకం లేదా ఉన్నతీకరణను మాత్రమే సిఫార్సు చేస్తారని, ఇట్లా చేయడం అంత మంచిది కాదని అన్నారు. అంతేకాకుండా బెయిల్ పిటిషన్లు, పనికిమాలిన PIL ల జాబితాను, సుదీర్ఘ కోర్టు సెలవులను కూడా రిజిజు విమర్శించారు. కేంద్ర న్యాయ మంత్రి ఇట్లాంటి వివాదాస్పద వ్యాఖ్యలు చేసిన తర్వాత.. ఉప రాష్ట్రపతి జగదీప్ ధన్కర్ రాజ్యసభలో తన తొలి ప్రసంగంలో కొలీజియం వ్యవస్థను విమర్శించలేదు కానీ, నేషనల్ జ్యుడీషియల్ అపాయింట్‌మెంట్స్ కమిషన్ (ఎన్‌జెఎసి) బిల్లును పార్లమెంటు ఏకగ్రీవంగా ఆమోదించిందని, అయితే దానిని “సుప్రీంకోర్టు రద్దు చేసింది” అని ఆయన అన్నారు.
కాగా, డిసెంబరులో.. సుప్రీంకోర్టు కొలీజియం ఐదుగురు హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల పేరును సుప్రీంకోర్టుకు పదోన్నతి కోసం సిఫార్సు చేసింది.. ఇందులో జస్టిస్ పంకజ్ మిథాల్, ప్రధాన న్యాయమూర్తి, రాజస్థాన్ హైకోర్టు (మాతృ హైకోర్టు PHC అలహాబాద్); జస్టిస్ సంజయ్ కరోల్, ప్రధాన న్యాయమూర్తి, పాట్నా హైకోర్టు (PHC: హిమాచల్ ప్రదేశ్); జస్టిస్ P V సంజయ్ కుమార్, ప్రధాన న్యాయమూర్తి, మణిపూర్ హైకోర్టు (PHC: తెలంగాణ); జస్టిస్ అహ్సానుద్దీన్ అమానుల్లా, న్యాయమూర్తి, పాట్నా హైకోర్టు; జస్టిస్ మనోజ్ మిశ్రా, న్యాయమూర్తి, అలహాబాద్ హైకోర్టు.. వంటి వారి పేర్లున్నాయి. అయితే.. కొలీజియం వ్యవస్థపై కేంద్రం విమర్శలు పెంచడంతో పాటు.. ఉన్నత న్యాయవ్యవస్థకు న్యాయమూర్తుల నియామకాన్ని పెండింగ్లో పెట్టంది. దీంతో వీరి క్లియరెన్స్ అనేది మరింత ఇంపార్టెన్స్ని సంతరించుకుంది.
కేంద్రం అత్యున్నత న్యాయవ్యవస్థకు న్యాయమూర్తుల నియామకంలో జాప్యంపై సుప్రీం కోర్టు కేంద్రాన్ని నిందించింది. ఈ నెల ప్రారంభంలో సుప్రీంకోర్టు రాజ్యాంగం యొక్క పథకానికి చట్టం యొక్క తుది మధ్యవర్తిగా ఉండాలని, ఒక చట్టాన్ని రూపొందించే హక్కు పార్లమెంటుకు ఉందని, అయితే కేంద్రంపై ధిక్కార పిటిషన్‌ను విచారిస్తున్నప్పుడు దానిని పరిశీలించే అధికారం కోర్టుకు ఉందని పేర్కొంది. ఇక.. ఈ వివాదం నేపథ్యంలో రూ.1,000, రూ.500 నోట్లను రద్దు చేస్తూ కేంద్రం 2016లో తీసుకున్న నిర్ణయాన్ని సవాలు చేస్తూ దాఖలైన పిటిషన్లపై సుప్రీంకోర్టు 2023 జనవరి 2వ తేదీన తీర్పును వెలువరించనుంది. ECలు, చీఫ్ ఎలక్షన్ కమీషనర్ (CEC) నియామకానికి కొలీజియం లాంటి వ్యవస్థను కోరుతూ దాఖలైన పిటిషన్ల బ్యాచ్‌పై తీర్పును ప్రకటించనుంది. అంతేకాకుండా 2022లో అత్యున్నత న్యాయస్థానం ముఖ్యమైన విషయాల్లో తీర్పులు వెలువరించింది- ఐదుగురు న్యాయమూర్తుల బెంచ్, 3:2 మెజారిటీతో అడ్మిషన్లు, ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలలో ఆర్థికంగా బలహీన వర్గాలకు (EWS) 10 శాతం రిజర్వేషన్‌ను సమర్థించింది.
మనీలాండరింగ్ నిరోధక చట్టం కింద అరెస్టు చేయడానికి.. మనీలాండరింగ్‌లో పాల్గొన్న ఆస్తిని అటాచ్ చేయడానికి, శోధించడానికి.. స్వాధీనం చేసుకోవడానికి ఎన్‌ఫోర్స్ మెంట్ డైరెక్టరేట్ అధికారాలను కోర్టు సమర్థించింది. 2002 గోధ్రా అనంతర అల్లర్ల వెనుక జరిగిన పెద్ద కుట్రలో అప్పటి గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న ప్రస్తుత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ, 63 మంది ఇతర వ్యక్తులకు SIT క్లీన్ చిట్‌ను కూడా సమర్థించింది.
ఇక.. అక్టోబరు 2022లో ఢిల్లీ యూనివర్సిటీ మాజీ ప్రొఫెసర్ జి.ఎన్‌ని నిర్దోషిగా ప్రకటిస్తూ బాంబే హైకోర్టు ఇచ్చిన ఉత్తర్వులను సుప్రీంకోర్టు సస్పెండ్ చేసింది. మావోయిస్టు-లింక్స్ కేసులో ప్రొఫెసర్ సాయిబాబా, ఇతరులున్నారు. అయితే, ఆగస్ట్ 2022లో భీమా కోరేగావ్ కేసులో నిందితుడైన 82 ఏళ్ల కవి, ఉద్యమకారుడు పి. వరవరరావుకు వైద్యపరమైన కారణాలతో బెయిల్ మంజూరు చేసింది. నవంబర్ 2022లో సుప్రీంకోర్టు మరో నిందితుడైన కార్యకర్త గౌతం నవలాఖాకు బెయిల్ మంజూరు చేసింది. భీమా కోరెగావ్ కేసు, అతని ఆరోగ్య పరిస్థితి దృష్ట్యా గృహనిర్బంధంలో ఉంచారు.
మే 11న సుప్రీం కోర్టు ఒకవైపు రాష్ట్ర సమగ్రతను, మరోవైపు పౌరుల పౌర హక్కులను గుర్తించిందని, అది వలసరాజ్యాల కాలం నాటి దేశద్రోహ నిబంధనను నిలిపివేసింది. కేంద్ర ప్రభుత్వం చట్టాన్ని సమీక్షించే వరకు దేశద్రోహ నిబంధన, భారత శిక్షాస్మృతిలోని సెక్షన్ 124A కింద ఎలాంటి ఎఫ్‌ఐఆర్‌లను నమోదు చేయకుండా ఉండాలని కూడా సుప్రీం కోర్టు కేంద్రం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలను కోరింది.
దేశద్రోహాన్ని నేరంగా పరిగణించే భారతీయ శిక్షాస్మృతిలోని సెక్షన్ 124Aని సవాలు చేస్తూ దాఖలైన పిటిషన్లపై విచారణ సందర్భంగా క్రిమినల్ చట్టాలను సమీక్షించే ప్రక్రియలో కేంద్రం ఉందని అక్టోబర్ 31న భారత అటార్నీ జనరల్ ఆర్ వెంకటరమణి సుప్రీంకోర్టుకు తెలిపారు. పార్లమెంట్ శీతాకాల సమావేశాల్లో ఏదైనా జరగవచ్చని, తగిన చర్యలు తీసుకునేందుకు వీలుగా కేంద్రానికి అదనపు సమయం ఇవ్వాలని ఏజీ కోరారు.
